Afghanistan
Taliban 1996'da Afganistan'daki yönetimi ele geçirdiğinde Bamyan vilayetindeki 1500 salname zamanı Buda heykellerini dinamitlerle parçalaması dünyada tepkilere tarz açmıştı. Ülkede 15 Ağustos'ta birlikte defa elan kontrolü ele düzlük Taliban'ın zamanı eserlere bağlı tutumu iptila konusu olmuştu.
Yaklaşık 37 senedir Afganistan Ulusal Müzesi’nde etkin Muhibzade, birlikte ay evvela ziyaretçilerine kapılarını açan müzeyle dayalı AA muhabirine bilim verdi.
Muhibzade, Afganistan’da civar müzenin 1919 ila 1929 yıllarında abuhava emiri Emanullah Han çağında hükûmet merkezi Kabil'deki Baği Bala (Yukarı Bahçe) sahasında birlikte binada kurulduğunu, bahis konusu binada krallık ailesine ilişik mücevherlerin, el yazması kitapların, sembol ve el dokuması giysilerin sergilendiğini belirtti.
Baği Bala'daki müzenin tahminî 60 sene evvela bugünkü millî müzeye taşındığını özetleyen Muhibzade, "Emanullah Han, Afganistan’daki zamanı yerlerde kazı bilimsel tetkikat gerçekleştirmek kıl payı zamanın Fransa hükümetiyle anlaşmıştı. Bu kazılardan çıkan parçalar buraya getirildi. Yüz bin skor zamanı yapıtı koruyorduk. 1992-1995 yıllarındaki iç harp çağında hem müze binası bununla birlikte asar baş döndürücü dokunca gördü. Bina bombalandı, binlerce iz bu zamanda gayrimenkul dışına kaçırıldı." dedi.
Muhibzade, bulunan müze binasındaki arazi sınırlılığı zımnında zamanı eserlerin birlikte kısmının sergilenemediğini ve depolarda tutulduğunu dile getirerek, "Eski mevki başkanı Hamid Karzai çağında gayrimenkul dışına kaçırılan eserlerin yurda dönmesi düşüncesince baş döndürücü güç gösterdik. Çabalarımız son verdi ve 10 bin civarındaki zamanı yapıtı ülkeye getirdik." sanarak konuştu.
Yaklaşık 4 ay evvela ülkede kontrolü ele düzlük Taliban yönetiminin müzeyle dayalı tutumuna yer veren Muhibzade, "Taliban yönetiminin iktidarı ele geçirdiği civar günlerde müze kapanmıştı ancak Taliban yönetimi müzeye yahut zamanı eserlere tek dokunca vermedi." halinde konuştu.
Bir çağ evvela kurulan müzenin yerleşkesinde 10'dan birlikte tomar silahlı Taliban personeli iş tutuyor.
"Sanat eserlerini koruyucu insanoğlu yerine hatırlanmak istiyoruz"
Müzeyi gezen ziyaretçilerden Kabil dışından mevrut fakülte hocası Muhammed İshak Hanefi, müzedeki eserlerin korunması icap ettiğini söyledi.
Hanefi, "Bu zamanı eserleri kıymetlendirmek düşüncesince beş altı arkadaşla Celal Abad’dan geldik. Bu asar çabucak bizlere ilişik değil, kâffesi İslam hayatına aittir. Bu eserleri korumalıyız. Dünyada çabucak savaşla değil, firez ve konuşma eserlerini koruyucu insanoğlu yerine hatırlanmak istiyoruz." ifadelerini kullandı.
"Buradaki eserler, medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir"
Müzeye öğrencilerini getiren Hatemun Nebiyyin Üniversitesi ekonomi Fakültesi Dekanı Dr. Gulamrıza Resuli ise Afganistan Ulusal Müzesi'ndeki eserlerin Afganistan medeniyetinin nişaneleri bulunduğunu vurguladı.
Resuli, "Banka paraları mevzulu dersimiz var. Bu çerçevede rastgele sene öğrencilerimizi müzeye getirip zamanı ve ulusal paralarımızı tanıtmaya çalışıyoruz." dedi.
Öğrencileri müzeye getirmelerindeki amacı, "yeni nesle firez ve esbak tarihlerini tanıtmak" yerine açıklanan Resuli, "Buradaki eserler, bizim medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir. Yeni neslimiz kişi tarihlerini tanımalı ve kimlikleri kendince bilim sahibi olmalıdır. Geçmiş tarihlerinden bilgili yerine İslam kültürünü ilerilere taşımalıdırlar." sanarak konuştu.
Resuli, bu müzede Kuşan İmparatorluğu (M.S.30-375), Ahameniş İmparatorluğu (M.Ö 550-M.Ö. 329) ve İslam evveliyatına ilişik eserlerin arazi aldığına ayraç ederek, "Afganistan dakika bulunduğu kadar eskiden de nice kavim ve kavimlerin yaşamış bulunduğu semt olmuştur. Tüm dünyaya şurası beyan etmek istiyorum ki tığ kişi firez ve firez bilincimizden vazgeçmeyeceğiz." dedi.
Üniversitenin Hukuk Fakültesi 3. dershane talebesi Maharen Mili ise "Müzeyi gezdikten sonra, böylesi varlıklı gün ve kültürel geçmişe ehil birlikte abuhava yurttaşı olmaktan alım çalım duydum. Bu zamanı eserlerimizin kâffesi evren kullanmakta olanları çeşidinden görülmesini isterim." ifadelerini kullandı.