Baki
Sovyetler Birliği'nde yukarı düzem görevlerde bulunan, bağımsızlıktan sonraları iç harp tehlikesi, Karabağ Savaşı ve konuşu krizlerle cenk fail ülkesinin başına geçerek halaskâr görevi oynayan Aliyev, Azerbaycan'da hürmet ve gönül borcuyla hatırlanıyor.
Ömrünü hem Sovyet tıpkı zamanda istiklal çağında ülkesine ve halkına adayarak Azerbaycanlıların sevgisini ele geçiren Haydar Aliyev'in hatırası, halkın namına verdiği millî lider anlamındaki "Umummilli Lider" unvanıyla yaşatılıyor.
Haydar Aliyev'in halkına görev ve Azerbaycan düşüncesince mücadeleyle geçirdiği komple kırcı 80 salname ömrü, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'a ilişkin Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde başladı.
Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulundan 1939'da yetkilendirilmiş bulunan Aliyev, hâlâ sonraları Azerbaycan Sanayi Enstitüsü Mimarlık Fakültesine yük yaptırdı ancak İkinci Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla buradaki eğitimini tamamlayamadı.
Aliyev, 1941-1944 çağında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti İçişleri Komiserliği Gizli Arşiv Dairesinin Müdürü ve Nahçıvan Halk Komiserliği Konseyinde Şube Müdürü görevlerinde bulundu.
Başarılı emek harcamaları ve çözümleme kabiliyetiyle yöneticilerin merakını çekici Aliyev, 1944'te SSCB Devlet Güvenlik Komitesinde (KGB) işe alındı. Kariyerini KGB'de sürdüren Aliyev, 1967'de Azerbaycan KGB'si Başkanı şekilde tayin edildi ve namına ferik rütbesi verildi.
Aliyev, 1969'da Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi Genel Sekreteri seçildi ve 1982'ye derece bu görevde bulunarak Azerbaycan'ı yönetti.
Moskova'ya çağırma edilerek 1982'de SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine seçilen Aliyev, SSCB yönetiminde yalan sahibi 19 insandan birisi he ve ayrımsız sene SSCB Bakanlar Konseyi Başkanı Birinci Yardımcısı görevine atandı.
Aliyev, 1987'de SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosunun ve SSCB Sekreteri Mihail Gorbaçov'un yürüttüğü politikalara itiraz ederek istifa etti ve 1990'da Azerbaycan'a döndü.
SSCB'nin kokuşma sürecinde ülkesinin problemlerine ilgisiz kalmayan Aliyev, baştan siyasa sahnesine atıldı ve 1990'da hem Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tıpkı zamanda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti mebus seçildi.
Dağlık Karabağ'da Ermenilerin yer talebine erinç SSCB yönetiminin yalabık politikasına itiraz ederek 1991'de Komünist Partiden istifa fail Aliyev, 1991'de yasama kurulu niteliğindeki Nahçıvan Yüksek Konseyi Başkanı seçildi ve ilişik kanunlar gereği Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkan Yardımcısı oldu.
Azerbaycan'ı istikrara kavuşturdu
Azerbaycan bağımsızlığını duyuru edince de Nahçıvan'daki vazifesini sürdüren Aliyev, 21 Kasım 1992'de, zaman iktidarda bulunan Yeni Azerbaycan Partisini kurdu.
Haydar Aliyev, iç harp tehlikesini giderilmiş etmesi düşüncesince el çeşidinden Bakü'ye çağırma edildi ve 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkanı seçildi.
Aliyev, 3 Ekim 1993'te meydana getirilen seçimleri kazanarak cumhur reisi he ve ülkesinin problemlerini halletmek düşüncesince kusursuz kuvvetiyle çalışmaya başladı.
Dağlık Karabağ'da, 1991'de başlamış bulunan savaşın bitmeme etmiş olduğu ve Ermenilerin Azerbaycan memleketlerini nehiy etmiş olduğu çetin ortak çağda cumhur reisi seçilen Aliyev, orduyu güçlendirmekle işe başladı.
Silah ve cephane teçhizatı hâlâ dobra bir duruma getirilen Azerbaycan ordusu, erinç hamlelerde bulunarak Ermenistan ordusunun saldırılarını önledi.
Bişkek'te 4-5 Mayıs 1994'te, Azerbaycan ve Ermenistan ortada mütareke yapılması dair tören düzeni imzalandı ve hararetli çatışmalar durduruldu.
Yönetimi gayrikanuni yollarla ele etmek talip bazısı güçlerin çıkarttığı isyanları diplomatik manevralarla bastıran Haydar Aliyev, halkın yardımı ile iç karışıklıklara sonuç verdi ve ülkenin abra sürecine etap atmasını sağladı.
Ekonomik kalkınmanın temel noktasını attı
Haydar Aliyev, 7 ülkeden 11 şirketle Azerbaycan'ın en iri yer yağı yatağı Azeri-Çırak-Güneşli (AÇG) havzasının işletilmesini ve petrolün evren pazarlarına çıkartılmasını öngören "Asrın Anlaşması"nı imzalayarak ülkenin konuşu gelişiminin temel noktasını attı.
Cumhurbaşkanlığı çağında referandumla âlemşümul demokratik değerleri yansıtan kanun onama edildi ve Haydar Aliyev, ölüm cezası cezası cezası cezasını kaldırdı.
Yönetimi çağında özellikle Türkiye kazanmak az daha Türk dili mütekellim ülkeler, Rusya, Amerika ve Avrupa ülkeleriyle dobra münasebat kurarak ülkesinin arsıulusal arenadaki yerini pekiştirdi.
Aliyev, 11 Ekim 1998'de meydana getirilen seçimde yüzdelik 76,1 oy alarak baştan cumhur reisi seçildi. 15 Ekim 2003'te meydana getirilen seçimlerde de namzet he ancak keyif sorunları dolayısıyla adaylığını İlham Aliyev lehine art çekti.
Haydar Aliyev, 12 Aralık 2003'te otama görmüş olduğu ABD'de yaşamını yitirdi ve 15 Aralık'ta Bakü'deki Fahri Hiyaban'da defnedildi.
Vasiyeti hesabına getirildi, topraklar işgalden kurtarıldı
Haydar Aliyev'in en iri arzusu, Karabağ'ın Ermenistan işgalinden kurtarılması ve Azerbaycan'ın yer bütünlüğünün sağlanmasıydı ve bunu oğlu İlham Aliyev'e vasiyetname etmişti.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in başkomutanlığındaki Azerbaycan ordusu, memleketlerini işgalden kurtararak Haydar Aliyev'in vasiyetini hesabına getirdi.