Dakar
İlk defa 2000 senesinde Çin'de 44 Afrika ülkesinin katılımıyla planlı forum, bu sene 53 Afrika ülkesinden bakanları ortak araya getirdi.
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in videoteyp konuşma eliyle katılmış olduğu forumda, Çin tarafının en baş döndürücü aksan meydana getirdiği bap dünkü kimse koronavirüs (Kovid-19) salgınında Çin'in Afrika kıtasıyla aşılama paylaşımı oldu.
Ancak forumdan çelimsiz müddet ilkin Pekin yönetiminin, Uganda'nın 200 milyon dolarlık itimat borcu karşılığında Entebbe Uluslararası Havalimanı'na el koyması Çin'in Afrika'da yürüttüğü "borç diplomasisi" konusunu da baştan münakaşaya açtı.
Çin, 2016'dan beri kıtaya verdiği borçların ortak tarafını baştan istimara yada bozma sonucu alsa da Afrika vatanlarını ödeyemeyecekleri borçların dibine sokmakla suçlama ediliyor.
Dünyanın en alacaklı ülkesi
Afrika kıtasında anne borç sağlayan dünya konumunda mevcut Çin, dakika anne kara vatanlarını namına borçlandırarak "farklı ortak sömürgecilik" modeli denemekle suçlanıyor.
ABD merkezli William&Mary's Küresel Araştırma Enstitüsüne dair AidData verilerine göre, Çin, 2000-2017 zamanında toplamda 843 bilyon dolar borç vererek dünyanın en alacaklı ülkesi konumunda bulunuyor.
Veriler, bu miktarın 207,4 bilyon dolarının, Çin'in Afrika'da sağlamış olduğu finansmanlar ve kıtada yürüttüğü 5 bin 152 plan kapsamında harcandığını ortaya koyuyor.
Çin, 207,4 bilyon doların 42 bilyon dolarını kalkınma katkısı planlarına ayırsa da 136 bilyon dolar ise anne kara ülkelerinin borç hanesinde toprak alıyor.
Afrika ülkelerinin almış olduğu ödenmesi "imkansız" borçlar
AidData'nın eylülde Çin'in Kuşak ve Yol projesine dair yayımladığı raporda da Pekin'in Afrika ülkelerine erdemli faizle verdiği borçlara ilgi çekildi.
Rapora göre, Çin, kendisinden tahsil edilen borçlarının itimat repo oranını çoğu defa yüzdelik 4,2 yöresinde tutuyor ve 10 yıldan hâlâ az ortak müddette arka ödenmesini istiyor.
OECD vatanlarında itimat borçlanmasında muteber faizlerin yüzdelik 1, arka ödemelerin de 28 yılı aştığı düşünülünce Çin'in Afrika ülkelerine uyguladığı borç stratejisi de sık sık eleştiriliyor.
Çin'den 2000-2017 zamanında 5'er bilyon dolardan ortak tomar borç düzlük 13 Afrika ülkesinin bu borçları belirlenen müddet ve faizle ödemesine ise az hâlâ olanaksız gözüyle bakılıyor.
23 Afrika ülkesinin Pekin'e borcu GSYH'nin yüzdelik 10'unundan fazla
Aidata verilerinde Çin'in Afrika ile kurduğu ilişkide duyurulmayan istikraz tehlikesine de ilgi çekiliyor. Buna göre, 2000-2017 zamanında Çin, kıtaya verdiği borcun yüzdelik 20'sini (39,8 bilyon dolar) "gizli borç" şekilde kayda geçti.
Çin'in hususi kesim yada gayrı aktörlere verdiği borcu gene hükümetlerden öğrenim etmesi de kıtada nice ülkeyi akıbet senelerde zora sokuyor.
Sözleşmelerdeki muğlak ifadeler dolayısıyla hükümetlerin Çin'e ne derece borçlandığını kusursuz bilemediği de aksan yapılıyor.
Aralarında Senegal, Togo, Kamerun'un da bulunmuş olduğu 23 Afrika ülkesinin, Pekin yönetimi yada Çinli para kurumlarına bulunan borcu Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYH) yüzdelik 10'unu eski durumda.
Aidata ve Dünya Bankası Borç Raporuna mucibince Kongo Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi ve Angola, GSYH'nin yüzdelik 50'sinden dahası derece Çin'e borçlandı.
Çin'in, tahsilatı garantilemek düşüncesince borç karşılığında ilgilendiren ülkelerle aykırı kaynakları değişim işlemi meydana getirdiği da biliniyor.
Doğal Kaynak Yönetişim Enstitüsünün Şubat 2020 tutanağına göre, Çin, Angola'da enfrastrüktür projeleri karşılığında petrol, Gine'de tarz inşası karşılığında boksit, Gana'da sayrılarevi ve tarz projeleri karşılığında borcunu boksit, branş yağı ve hint bademi ile öğrenim ediliyor.
Tüm olumsuzluklara rağmen kıtayla 2019'da 208 bilyon dolarlık tecim hacmine vasıl Çin, Afrika'nın en ehemmiyetli ticari partneri olma hususi durumunu koruyor.