Doğu Akdeniz'de sular baştan ısınıyor

Lefkoşa

Rum kesiminin, acemi yüz koronavirüs (Kovid-19) salgını dolayısıyla Nisan 2020'de ertelenen Doğu Akdeniz'de anons etmiş yer aldığı sözde sınırlı konuşu bölgedeki (MEB) sondalama programlarının baştan başlayacağını duyurması, alanda acemi ortak huzursuzluğa sefer açtı.

GKRY çeşidinden Nautical Geo araştırı gemisinin faaliyetlerine müteveccih 29 Eylül 2021'de NAVTEX (Denizcilere Duyuru) yayımlanması ve Malta bayraklı, İtalyan sahipli Nautical Geo'nun 3 Ekim 2021'de çalışmalarına başlaması tansiyonu artırdı.

Türk ana kara sahanlığına müsaadesiz giriş teşebbüsünde bulunan Nautical Geo araştırı gemisi, geçmiş Deniz Kuvvetleri Komutanlığına ilişkin unsurlarca Türk ana kara sahanlığının dışına çıkarıldı.

Nautical Geo araştırı gemisinin güzeşte hafta Türk ana kara sahanlığı süresince arazi düzlük Girit'in doğusundaki sahada müsaadesiz hazırlamaya çalışmış yer aldığı çalışkanlık de gene Türk Deniz Kuvvetleri unsurlarınca engellenmişti.

GKRY Enerji Bakanlığı ise sondalama programlarının Kasım-Aralık 2021'de baştan başlayacağını ve Amerikan ExxonMobil erke şirketinin güya 10'uncu parsele sondalama düşüncesince baştan dönmesini beklediklerini duyurdu.

Diğer yandan Rumlar, İtalyan ENI ve Fransız TOTAL konsorsiyumu ile Türk tarafıyla çakışan 6 ve 8 numaralı güya parsellerde kontrol sondajlarına baştan başlanması düşüncesince danışma bünyesinde olduklarını da kaydetti.

Rum önderi Nikos Anastasiadis ise 76'ncı BM Genel Kurulu çerçevesinde bulunmuş yer aldığı New York'ta 26 Eylül'de ExxenMobil şirketinin Araştırma ve Yeni Operasyonlar Başkan Yardımcısı Michael Cousins başkanlığındaki heyetle görüşerek iş donanmasına apiko olduklarının mesajını da verdi.

GKRY makamlarının Nautical Geo araştırı gemisinin Doğu Akdeniz'de araştırmalara başlamış olacağı ve kasımda ise Ada'nın güneyinde sondalama çalışmasını yapmayı planladıklarını duyurması, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) makamlarının tepkisine hastalık oldu.

İki ülkenin Dışişleri Bakanlığı ve KKTC Cumhurbaşkanlığından meydana getirilen açıklamalarda, Rum tarafına, henüz evvela yer aldığı gibi, alanda yegâne cepheli faaliyetlerden kaçınması ve hidrokarbür kaynakları dair iş donanmasına gizlemeden olması önerisi yinelendi.

Türkiye ve KKTC makamları iş birliğinden yana

Türkiye, Doğu Akdeniz'deki ihtilafın teşrikimesai ve doğrulukla paylaşımla çözülebileceğini savunurken, özlük ve KKTC'nin haklarından vazgeçmeyeceğini hem yakut bununla beraber masada alakalı muhataplarına gösterdi.

Doğu Akdeniz'de en derinliğine kıyıya erbap bulunan Türkiye, kendisini alanda namevcut sayan anlayıştan vazgeçilmesi çağrısında bulunurken, Kıbrıs Türklerinin de hakkını hiç kimseye yedirtmeyeceğini değme platformda dile getiriyor.

Türkiye'nin bölgedeki kâffesi aktörlerin arazi alacağı "Doğu Akdeniz Konferansı" düzenlenmesi önerisi de hala geçerliliğini koruyor.

Türkiye, çağrılarının ivaz bulmaması yerinde sondalama çalışmalarına bitmeme edeceğini de belirtiyor.

KKTC makamları da Doğu Akdeniz'deki ihtilafın akıbet bulması düşüncesince Rum kısmına verilen 13 Temmuz 2019 günlü şümullü teşrikimesai önerisinin hala masada bulunduğunu değme fırsatta anlatım ederek Rumları iş donanmasına çağırma ediyor.

Rum tarafının yegâne cepheli adımları

Doğu Akdeniz'de ve başta Kıbrıs etrafında ölçülü dal yağı ve natürel katıksız patırtı yağı lambası aramalarıyla belli bölgelerdeki pınar keşifleri, Akdeniz'e bitişik devletlerin erke bildirme güvenliğini yakından ilgilendiriyor.

GKRY, Türkiye'nin itirazlarına rağmen, Ada'nın yegâne otoritesi üzere davranarak Doğu Akdeniz'de 13 parselden oluşan güya MEB anons etti. Rum kesimi, bu güya MEB sahaları düşüncesince İtalyan Eni, Fransız Total, Amerikan ExxonMobil üzere arsıulusal erke firmalarına hidrokarbür kontrol ve sürüm ruhsatları verdi. Bu da Türkiye ve KKTC ile bulunan gerginliği artırdı.

Rumların bu çerçevede Türkiye ve KKTC çeşidinden adsız üç anlaşması bulunuyor. Mısır'la 2003'te deniz bitirme sahası sınırlandırmasına imza atan GKRY, 2007'de Lübnan'la, 2010'da ise İsrail'le geçim yaptı.

GKRY çeşidinden anons edilen güya MEB parsellerinden, Kıbrıs'ın güneybatı açıklarındaki 1, 4, 5, 6, 7 numaralı parsellerin Türk ana kara sahanlığı ile 2, 3, 8, 9, 12 ve 13 numaralı parsellerin de KKTC'nin adalet tez etmiş yer aldığı alanlarla çakıştığı görülüyor. GKRY, bu bölgelerde Türkiye ve KKTC'ye alakalı adalet ve menfaatleri ihlal ediyor.

Bölgede sadece güya 10. ve 11. parsellerde çakışma meydana gelmiyor.

Libya ile geçim denklemi değiştirdi

Bu adımlara dirlik bölgede, özlük ve Kıbrıs Türklerinin haklarının koruyacağını gizlemeden bariz tamlayan Türkiye, evvel deniz bitirme sahası sınırlandırma anlaşmasını 2011'de KKTC ile imzaladı.

Türkiye'nin Libya ile 27 Kasım 2019'da imzaladığı Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası, Doğu Akdeniz'deki dengeleri ehemmiyetli seviyede değiştirdi.

Türkiye'nin Doğu Akdeniz'de imzaladığı ikinci deniz bitirme sahası sınırlandırma anlaşması niteliğindeki muhtırayla Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki ana kara sahanlığının garp sınırları çizik beli ve BM gözetiminde kayda geçirildi.

Türkiye, izlediği bu proaktif politikayla alanda kendisini izole etmeye ve Akdeniz kıyılarına hapsetmeye etkin taraflara da diplomatik yolla en makul yanıtı verdi.

Yunanistan, Ağustos 2020'de Mısır'la ortak geçim imzalayarak Türkiye-Libya anlaşmasını "geçersiz kılmaya" çalışsa da umduğunu bulamadı.

Yunanistan'ın adalara müteveccih maksimalist görüşlerini paylaşmadığı tanıdık Mısır'ın isteksizliği dolayısıyla Mısır-Yunan anlaşması akıbet etap elverişsiz ortak sahası sınırlandırabildi.

Türkiye ise bu anlaşmayı tanımadığını değme vesileyle açıklıyor. Son devirde Türkiye ile Mısır arasındaki diplomatik ilişkilerin baştan başlaması, Doğu Akdeniz'deki ihtilafa müspet yardım yapması bekleniyor.

Türkiye'den Akdeniz'de 8 sondaj

Akdeniz'de 2011'de sismik araştırmalarına süregelen Türkiye, 2018'de de sondalama faaliyetlerini başlattı.

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) envanterindeki sismik araştırı ve sondalama çalışmalarını sürdüren Türkiye, Akdeniz'de akıbet 3 senedir tahminî 8 dip deniz sondajı yaptı. Bunlardan 3 tanesi KKTC'nin TPAO'ya izin verdiği sahalarda, ötekiler Türkiye'nin özlük ana kara sahanlığında yürütme edildi.

Rum kesiminin hukuksuz yerine lisans verdiği erke şirketleri, müstevli sürecinde Akdeniz'deki sondalama programlarını ertelerken, Türkiye sahada ve masada mücadelesini sürdürdü.

Ancak Yunanistan ve Rum kesiminin, Ege ve Akdeniz'deki maksimalist deniz bitirme sahası iddiaları ve yegâne yandaş eylemleri neticesinde, Türkiye'nin Akdeniz ve Ege'deki acemi sondalama emek harcamaları gündemde.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, bu mevzuyla alakalı icra ettiği açıklamada, Rumların güya 10 numaralı sahada ortak sondalama emek harcaması yapılacağını açıklamasının tansiyonu yükselteceğini söyleyerek "Bunun karşılığında KKTC'nin de Türkiye'nin de elinin ilişkin kalması düşünülemez ve tığ bunu şimdiden aşırı belirgin ortak halde anlatım ettik. Bunun manası bizim de sondalama çalışmalarına başlayacağımız halinde olur. Bunun yanıtı bu olur. Başka ayrışık ortak ivaz da filhakika düşünemeyiz." ifadelerini kullanmıştı.

Özellikle AB ve organ ülkelerin, Rum kesiminin bölgedeki hukuksuz faaliyetine değme koşulda geri çıkması, bire ortak Kıbrıs meselesinde yer aldığı gibi, Rum kesimini cesaretlendiriyor.